Informatika_pascal

Informatika_pascal

Наманган мущандислик-педагогика институти

«Информатика ва ахборотлар технологияси»

кафедраси

«Алгоритмик тиллар ва дастурлаш» фанидан тайёрланган ушбу маърузалар матни 5521900 «Информатика ва ахборотлар технологияси» техник ва 5140900 «Информатика ва ахборотлар технологияси» касбий таълим йыналишлари быйича таълим олаётган кундузги, сирт=и ва махсус сирт=и былим талабалари учун мылжалланган былиб, НамМПИ илмий кенгашида тасди=ланган наъмунавий ы=ув дастури асосида тузилди. Маърузалар матнида математик моделлаштириш, масалани ЭЩМда ечиш бос=ичлари, алгоритмлар назарияси, алгоритмик тилларнинг умумий тавсифи, Турбо-Паскал тилининг асосий тушунчалари, операторлари, Турбо-Паскал мухити билан ишлаш ва унинг =ышимча имкониятлар берувчи модуллари ща=ида маълумотлар келтирилган.

Мазкур маъруза матнинг биринчи нашири «Маърифат» газетасининг 13.01.2001 йилдаги сонида ОЫМТВнинг таълим жараёнида самарали фойдаланилаётган маъруза матнлари рыйхатидан ырин олган. Маърузалар матнидан Паскал тилини муста=ил ырганувчилар, касб-хунар коллежлари ва академик-лицейларнинг талабалари щамда ы=итувчилари фойдаланишлари мумкин.

Муаллифлар: - «Информатика ва АТ» кафедрасининг мудири,

доцент С. С. Ирис=улов;

- ТошДТУ =ошидаги ОИПИнинг кафедра мудири,

доцент С. /уломов;

- «Информатика ва АТ» кафедрасининг ассистенти

М. Атаханов.

Та=ризчилар: - НамДУнинг «Информатика» кафедраси мудири,

доцент А. Имомов;

- НамМПИ «Чизма геометрия ва мущандислик

графикаси» кафедрасининг доценти

Ш. Абдуращмонов.

Таклиф ва мулохазаларни щисобга олиб, маърузалар матнининг =айта ишланиб тылдирилган холи «Информатика ва ахборотлар технологияси» кафедрасининг 2003 йил 12 март № 5-сонли йи\\\\илишида мущокама =илинган ва маъ=улланган.

Маърузалар матни институт ы=ув-услубий кенгашининг 3-сонли

йи\\\\илишида кыриб чи=илган ва чоп этишга

тавсия этилган (рыйхат ра=ами №41)

«Жащон цивилизациясига дахлдор былган энг замонавий илмларни эгалламай туриб, мамалакат тара==иётини таъминлаш =ийин»

Ислом Каримов

Сыз боши

Инсоният тарихининг кып асрлик тажрибаси эзгу \\\\оялардан ва со\\\\лом мафкурадан мащрум бирон-бир жамиятнинг узо==а бора олмаслигини кырсатди. Шу боис, муста=иллик туфайли мамлакатимиз ыз олдига озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон щаёт барпо этиш, ривожланган мамлакатлар =аторидан ырин олиш, демократик жамият =уриш каби эзгу ма=садларни =ыйди.

Бу эса келажагимизни я==ол тасаввур этиш, жамиятимизнинг ижтимоий-маънавий пойдеворини мустащкамлаш эщтиёжини ту\\\\диради. Демак, галдаги энг асосий вазифа: ёш авлодни Ватан равна=и, юрт тинчлиги, хал= фаровонлиги каби олижаноб туй\\\\улар рущида тарбиялаш, юксак фазилатларга эга, эзгу \\\\оялар билан =уролланган комил инсонларни вояга етказиш, жащон андозаларига мос, кучли билимли, ра=обатбардош кадрлар тайёрлашдир.

«Жащон цивилизациясига дахлдор былган энг замонавий илмларни эгалламай туриб, мамалакат тара==иётини таъминлаш =ийин», - деган эдилар президентимиз И. Каримов. Ызбекистоннинг и=тисодий ва ижтимоий сощаларда ю=ори натижаларга эришиши, жащон и=тисодий тизимида тыла=онли шериклик ырнини эгаллай бориши, инсон фаолиятининг барча жабщаларида замонавий ахборот технологияларидан ю=ори даражада фойдаланишнинг кыламлари =андай былишига щамда бу технологиялар ижтимоий мещнат самарадорлигини ошишида =андай рол ыйнашига бо\\\\ли=.

Президентимиз Ислом Каримовнинг кып йиллик изланишлари, асарларидаги фикр-мулощазаларига таяниб яратилган «Миллий исти=лол \\\\ояси: асосий тушунча ва тамойиллар» номли рисолада таълим-тарбия жараёнининг ихтиёрий бос=ичида амал =илиш лозим былган =уйидаги мезон ва талаблар келтирилган:

- ы=ув маш\\\\улотларини олиб боришда талабаларнинг ёши, тафаккури, дунё=араши ва =изи=ишларини щисобга олиш;

- таълим-тарбиянинг ил\\\\ор, таъсирчан воситаларидан, замонавий ы=итиш технологияси имкониятларидан кенг фойдаланиш;

- айрим тушунчаларни щаддан зиёд соддалаштириш, таълимнинг эскича услуб ва тамойилларини =ыллаш натижасида фаннинг =адрсизланишига йыл =ыймаслик;

- таълим жараёнида тазйи= ытказмасдан маърифий асосда иш тутиш, ёшларнинг муста=ил ва эркин фикрлаш, бащс-мунозара юритиш кыникмаларини оширишга эътибор =аратиш;

- ы=итувчи ва тингловчилар орасида ызаро щамфикрлик ва щамкорлик мущитини шакллантириш, мавзунинг тушунча ва тамойилларини шарщлашда щаётий мисоллар, бугунги дунёда рый бераётган во=еалар тащлилидан, матбуот материалларидан кенг фойдаланиш;

- ёшларда \\\\оялар, ыз маъно-мощиятига кыра бунёдкор ёки вайронкор былиши ща=идаги щаётий ва ща==оний тасаввурларни шакллантириш;

- миллий исти=лол \\\\оясининг инсонпарварлик мощиятини кырсатиш асосида муста=иллик биз учун энг олий =адрият, уни асраб-авайлаш эса щар биримизнинг му=аддас бурчимиз эканини талабаларнинг =алби ва онгига сингдириш.

Ю=орида айтилган мезон ва талабларга риоя =илган холда Республикамизда, замонавий щисоблаш техникаси воситаларидан самарали фойдаланишни уддалай оладиган, замонавий компьютерлардан амалий иш фаолиятида кенг фойдалана оладиган етук кадрлар тайёрлаш долзарб вазифалардан щисобланади. Шунинг учун, кадрлар тайёрлаш миллий дастурининг иккинчи бос=ичида ю=ори малака, ра=обатбардош кадрлар тайёрлаш учун сифатли, жащон андозаларига мос дарсликлар, ы=ув =ылланмалари ва маъруза матнларини тайёрлаб, чоп эттириш масаласига жуда катта эътибор берилган.

Мазкур маърузалар матни щам давлатимиз ча=ири\\\\ига муносиб жавоб сифатида ва узо= йиллик педагогик фаолиятимизнинг махсули тарзида яратилди.

Маърузалар матни 5521900 - «Информатика ва ахборотлар технологияси» таълим йыналиши быйича наъмунавий ы=ув режаси ва давлат таълим стандартлари асосида ы=итиладиган «Алгоритмик тиллар ва дастурлаш» фани быйича ёзилди. Бу маърузалар матнидан 5140900 касб таълими («Информатика ва ахборотлар технологияси») таълим йыналишида тащсил олаётган талабалар, паскал тилини муста=ил ырганувчилар, фан ы=итувчилари, касб-хунар коллежлари ва академик-лицейларнинг талабалари фойдаланишлари мумкин.

Маърузалар матни 36 соатлик маъруза дарсларига мылжалланган былиб, щар бир маъруза быйича режа, назарий ва амалий маълумотлар щамда назарий саволлар ва таянч иборалар берилган.

Муаллифлар

1-маъруза: Математик моделлаштиришнинг асосий тушунчалари, масалаларни ЭЩМда ечиш бос=ичлари ва алгоритмлар назарияси.

Режа:

1. Кириш;

2. Математик модел тушунчаси;

3. Стацион ва ностацион моделлар;

4. Параметрлари тыпланган ва тар=о= моделлар;

5. Масалани ЭЩМда ечиш бос=ичлари;

6. Алгоритм тушунчаси ва унинг вазифаси;

7. Алгоритмни ифодалаш усуллари, унинг хоссалари ва унга =ыйиладиган талаблар.

1. Кириш

+адим замонлардан бери инсон ыз имкониятларини кенгайтиришга щаракат =илиб, турли мещнат =уролларини яратиб келган. Масалан, узо=ни кыролмасликни микроскоп, телескоп, радиолокатор каби буюмларни яратиш билан =оплаган былса, бир-бирига маълумотлар узатишдаги чекланган имкониятларини телефон, радио ва телевидения щисобига кенгайтирмо=да. Электрон щисоблаш машиналарининг яратилиши ва уларнинг кескин ривожланиб бориши инсон онгининг имкониятларини тылдирибгина =олмай, унинг турли-туман маълумотларни тащлил =илиш ва ызининг иш фаолиятида учровчи масалалар ечимини =абул =илиш тезлигини щам жадал суръатда ыстиради.

Шундай =илиб, фан ва техниканинг ривожланиши ва ыта мураккаб жараёнларнинг щисоб ишларини сифатли ва тез бажарилишини талаб этаётган бир пайтда,- ю=ори технологияли электрон щисоблаш машиналарининг ишлаб чи=илиши табиий бир щолдир. XXI аср – компьютерлаштириш асрида инсоният фаолиятининг барча жабщаларига компьютерлар жадал суръатда кириб бормо=да.

Замонавий компьютерларнинг кыпайиб бориши эса табиий равишда ундан фойдаланувчиларнинг сафини ортиб боришига туртки былади. Одатда компьютердан фойдаланувчилар синфи жуда щам хилма-хилдир. Лекин, умумий =илиб уларни компьютерлардан ыз ишларини бажаришда тайёр программа мащсулоти сифатида фойдаланувчи-операторлар синфи ва улар учун зарур былган программа таъминотларини яратувчи-дастурчилар синфига ажратиш мумкин. Дастурчилар синфини эса ыз навбатида шартли равишда системали ва амалий дастурчилар гурухларига ажратамиз.

Мазкур «Алгритмик тиллар ва дастурлаш» фанидан ёзилган маърузалар матни амалий дастурчилар гурухига тегишли мутахассисларни, институтнинг «Информатика ва ахборотлар технологияси» кафедрасида «Информатика ва АТ» йыналиши быйича таълим олаётган техник бакалаврлар ва касбий таълим быйича мущандис-муаллимларни Турбо-Паскал алгоритмик тилига ыргатиш учун мылжалланган.

2. Математик модел тушунчаси

Электрон щисоблаш машиналари билан бевосита ишлашдан олдин =андай ишларни бажариш кераклигини кыриб чи=айлик. Исталган щаётий, математик ёки физик ва щоказо масала шартларини ифода =илиш дастлабки маълумотлар ва фикрларни тасвирлашдан бошланади ва улар =атъий таърифланган математик ёки физик ва щоказо тушунчалар тилида баён =илинади. Сынгра масалани ечишнинг ма=сади, яъни масалани ечиш натижасида айни нимани ёки нималарни ани=лаш зарурлиги кырсатилади. Масалани ырганиш унинг математик моделини тузишдан бошланади, яъни унинг ызига хос асосий хусусиятлари ажратилади ва улар ыртасидаги математик муносабат ырнатилади. Бош=ача =илиб айтганда, дастлаб ырганилаётган физик щодисанинг мощияти, белгилари, ишлатиладиган кырсаткичлар сызлар ёрдамида батафсил ифода этилади, сынгра физик =онунлар асосида керакли математик тенгламалар келтирилиб чи=арилади. Бу тенгламалар ырганилаётган физик жараён ёки щодисаларнинг математик модели деб аталади. Математик моделни ща=и=ий объектга мослик даражаси амалиётда тажриба ор=али текширилади. Одатда, математик модел =аралаётган объектнинг хусусиятларини айнан, тыла ызида мужассам =илмайди. У щар хил фараз ва чекланишлар асосида тузилгани учун та=рибийлик характерига эга, табиийки унинг асосида олинаётган натижалар щам та=рибий былади. Шунинг учун, тажриба =илиб кыриш ор=али яратилган моделни бащолаш ва лозим былган щолда уни ани=лаштириш имконияти яратилади.

Математик моделнинг ани=лиги, унинг коррект =ыйилганлиги, олинадиган натижаларнинг ишончлилик ва тур\\\\унлик даражасини бащолаш масаласи моделлаштиришнинг асосий масалаларидан биридир.

Математик моделларни шартли равишда =уйидаги турларга ажратиш мумкин.

3. Стационар моделлар ва ностационар моделлар

Бу моделларда =аралаётган жараён ва=т быйича тур\\\\унлашган деб =аралади, яъни математик моделни ифодаловчи тенгламаларда ва=тни ифодаловчи кырсаткичи =атнашмайди. Моделда =атнашувчи кырсаткичлар, параметрларнинг бир =исми ёки барчаси фа=ат фазовий ылчовларга бо\\\\ли= былади. Бундай моделларга мисол =илиб иншоот деворидан ытувчи стационар исси=лик о=ими тенгламаси, =урилиш тысинларининг стационар эгилиши ва буралиши тенгламаларини келтириш мумкин. Стационар моделлар алгебраик тенгламалар, оддий дифференциал тенгламалар ёки уларнинг системаси каби ифодаланади.

Страницы: 1, 2



Реклама
В соцсетях
рефераты скачать рефераты скачать рефераты скачать рефераты скачать рефераты скачать рефераты скачать рефераты скачать